مدل مفهومی رشد پس از ضربه با تأکید بر مفهوم ضربۀ روانی بر اساس قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

2 استادیار گروه تربیت، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

چکیده

مواجه‌شدن با ضربه‌های روانی و پیامدهای حاصل از آن افراد زیادی را در زندگی درگیر می‌کند. در چند دهۀ اخیر، پژوهش‌ها در زمینۀ مطالعات تروما، بر نتایج مثبت و رشد متمرکز شده‌اند. این موضوع از نگاه دین اسلام نیز مغفول نمانده است و شواهدی در رابطه ‌با رشد پس از ضربه در آیات قرآن کریم یافت می‌شود؛ لذا این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از ترکیب روش معناشناسی و تحلیل شبکۀ مضامین در بخش کیفی و روش توصیفی زمینه‌یابی در بخش کمی، به تدوین مدل مفهومی رشد پس از ضربه با تمرکز بر مفهوم ضربه بر اساس قرآن کریم پرداخته است. در یافته‌های پژوهش سه مضمون عوامل زمینه‌ای، رشد فرایندی و رشد عمیق برای مفهوم رشد پس از ضربه شناسایی شده است. عوامل زمینه‌ای از سه مضمون سازمان‌دهندۀ ارتباط سالم با خداوند، ارتباط سالم با خود و ارتباط سالم با واقعیت اخذ شده‌اند. مضمون رشد فرایندی نیز از سه مضمون شناخت واقع‌بینانه، عاطفۀ مثبت و رفتار فعالانه انتزاع می‌شود. در نهایت مضمون رشد عمیق شامل چهار خرده‌مضمون رشد معنوی، رشد شناختی، رشد عاطفی و رشد رفتاری می‌گردد. همچنین شاخص روایی محتوا برای مضامین به‌دست آمد و روایی آن مورد تأیید قرار گرفت. در نهایت تعریف رشد پس از ضربه با تأکید بر مفهوم ضربۀ روانی بر اساس قرآن کریم بدین شکل به‌دست آمد: رشد پس از ضربه در دو سطح فرایندی و عمیق در مواجهه با یک ضربۀ روانی پدید می آید؛ در سطح فرایندی مجموعه‌ای از ویژگی‌های شناختی واقع‌بینانه، عاطفی مثبت و رفتاری فعالانه در فرد اتفاق می‌افتد و در سطح عمیق، رشد معنوی، رشد شناختی، رشد عاطفی و رشد رفتاری صورت می‌گیرد، همچنین عوامل ارتباط سالم با خداوند، ارتباط سالم با خود و ارتباط سالم با واقعیت زمینۀ ایجاد آن را فراهم می‌نمایند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conceptual model of post-traumatic growth with emphasis on the concept of psychological trauma based on the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Shahrzad Esfandiari 1
  • Hamid Rafiei-Honar 2
1 PhD Student of Psychology, Research Institute of Hawzah and University, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Research Center for Ethics and Spirituality, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran
چکیده [English]

The goal of the educational system of Islam is to perfect humans. In this system, education is nothing more than fostering potential aptitudes of human. This study aims to introduce a model of human aptitudes based on Islamic teachings. The method was Ijtehadic Paradigm of Relgios Science. Results showed that Islamic texts have enough richness for extraction of a model of aptitudes. Also, “the model of aptitudes based on Islamic teachings” is a process-like model which starts from Fitrat and ends with the transformation of human natural abilities to aptitudes. Additionally, with the intervention of cognitive-motivational mechanisms of wisdom the path to discovery of aptitudes is paved and with the intervention of cognitive-motivational mechanisms of ignorance aptitudes would go to waste.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Post-traumatic growth
  • psychological trauma
  • conceptual model
  • Holy Quran