کارکردهای روان‌شناختی توبه بر اساس منابع اسلامی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث قم، دانش‌آموخته دکتری روان‌شناسی

چکیده

یکی از اهداف اساسی علوم روان‌شناختی و ادیان آسمانی تحول و دگرگونی انسان‌ها است. «توبه» مهم‌ترین و پرکاربردترین واژه‌ای است که در قرآن کریم گویای ضرورت بازسازی و دگرگونی انسان است. بر اساس آیات قرآن و سخنان پیشوایان دین، «توبه» دو کاربرد معنایی اساسی دارد: 1. توبه به معنای «روی‌آوری بنیادین به خدا (ایمان‌آوری)» که واژه‌هایی مانند «تَوَلّی» و «اِعراض» در برابر آن قرار می‌گیرد و در این صورت معادل «روی‌گردانی بنیادین از خدا» می‌شود؛ 2. توبه به معنای «روی‌آوری به خدا از خطا و گناه خاص» که در این صورت تعابیری مانند «اصرار بر گناه» در برابر آن قرار می‌گیرد. بر اساس کاربردهای معنایی توبه، دست‌کم چهار کارکرد روان‌شناختی را برای توبه می‌توان در نظر گرفت: 1. «ایجاد و ارتقاء معنای زندگی»، 2. «کاهش کشمکش‌ها و تعارضات روانی - معنوی»، 3. «افزایش سلامت روانی» و ۴. «ارتقاء رشد توحیدی». این کارکردها را می‌توان در الگویی سلسله‌مراتبی قرار داد، به‌گونه‌ای که کاهش کشمکش‌ها و تعارضات روانی - معنوی در سطح پایین، افزایش سلامت روانی و ایجاد و ارتقاء معنای زندگی در سطوح میانی و ارتقاء رشد توحیدی در بالاترین سطح این سلسله‌مراتب قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Psychological functions of repentance according to Islamic sources

نویسنده [English]

  • Mohammad Taghi Tabik
research center of Quran & Hadith University
چکیده [English]

One of major goals of psychological sciences and celestial religions is development and transformation of people. “Repentance” is the most important and useful word in the Holy Quran that refer to the necessity of restructuring and transformation of human. According to Quranic verses and sayings of religious figures, repentance has two major meanings: 1) “repentance” as basic approaching to God (come to belief). In this sense, it is opposed to words such as “Tavalli” and “Eraz” that correspond to basic avoidance from God. 2) “repentance” as approaching to God from mistake and specific sins. In this sense, it corresponds to such phrases such as “insisting on sin”. Based on semantic functions of repentance, we could consider at least four psychological functions for repentance: a) “making and improving the meaning of life”, b) “reducing psycho-spiritual struggles and conflicts”, c) “increased mental health”, and d) “increased divinity development”. We could place these functions into a hierarchical model, in which reduced psycho-spiritual struggles and conflicts are at low level, increased mental health and making and improving meaning are at the middle level, and increased divinity development is at the top.

کلیدواژه‌ها [English]

  • meaning of life
  • psycho-spiritual conflicts and struggles
  • mental health
  • repentance